Suw mukaddesdir

Asmanyň ýüzleri münewwer bolsa,
Zemin ýaşyl geýnip läle getirmiş.“

Magtymguly Pyragy.

Asmandan daman damjalar, zemini lälezar edýär.
Her damja — bir jan. Topraga seçilen damjalaryň hersi soň bir ülüş bolup ýerden çykýan ýaly. Şol damjalar dammasa aňňyt-aňňyt gum depelerine, bagyr ýaly garalyp ýatan baýyrlara jan girip, ýaşyl öwüsmek gümana. Agzyna suw damdyrylan teşnäniň dura-bara ýüzüniň reňki üýtgäp, jana gelşi mysaly, dünýe suw bilen jana gelýär. Bäbege suw ýaly çaga diýen türkmen gaty jaýdar aýdypdyr. Çünki çaga bedeniniň esasy bölegi suwdan durýar. Çaganyň suwsuzlyga durumsyzlygy göz öňünde tutulyp, megerem bizde „Suw kiçiňki“ diýlip, suwdan ganmak nobaty ilki çaga berilýär. Bu däp türkmenlere aýratyn mahsus bolup, ol gyşarnyksyz berjaý edilýär.

Türkmenlerde „Suw içene ýylanam degmändir“ diýen sözem bar. Bu söze gönümel düşünmän, suw içip duran adamy biynjalyk etmek bolmaýandygy aňladylýar. Aýratynam çagalar öz aralarynda bu sözi gaýtalamagy gowy görýärler hem-de suwy ýaş aýratynlygyna görä nobatma-nobat içýärler. Bu olarda kanagatlylygy, gerek ýerinde öz islegiňe buýrup bilmegi terbiýeleýär.

Suwy ýeterlik bolmasa ekinem toprakdaky bar bolan iýmiti alyp bilmeýär. Ekinleriň miwesinde, esasan, suw agdyklyk edýär. Mysal üçin, gök hyýaryň düzüminiň 80%-i suwdur. Düzüminde suw iň az bolan galla ekinleri hem tümmül wagty, ýagny gülden çykyp dänä öwrülip başlanda içi suwly gabyk ýalydyr, gysyp görseň, suwy myžylap çykar.

Suw adamzada howa ýaly gerek diýýäris. Aslynda howa, ýagny kislorod suwuň bir molekulasydyr. Suw islendik gaba guýsaň onuň şekilini alýar. Suwuň kömegi bilen islendik gabyň tutýan göwrümini ölçemek mümkin. Suw sygmajak gabyna güýçli basyş bilen akdyrylsa, ony ýaryp çykýar. Mydama belentden pese akýandygy üçin ata-babalarymyz „Suw pesi tapar, pis-pisi“ diýip aýdypdyrlar. Şonuň üçin ýeriň düzlügini kesgitlemekde-de suw uly kömekçidir.

Suw duruka owadan bolýar. Bulanyk suwa seredesiňem gelmeýär. Onuň näme üçin şeýledigi barada bir rowaýat hem bar. Şol rowaýata görä, keremli Allah dür dänesinden Umman derýasyny döredipdir. Şol mahalam suw Allahyň didaryny görüp, oňa aşyk bolanmyş. Şondan bärem ol mydama asmana garap akarmyş. Biri bulandyraýsa-da, Allahy ýene-de bir görmekden galaryn öýdüp gorkusyna çalt durlanma bilen bolýarmyş. Durlanan mahalam asmanyň suratyny özünde janlandyryp, ony yhlas bilen bagryna basarmyş.

Suwuň Allahyň didaryny görendigi „Gorkut ata“ dessanynda-da aýdylyp geçilýär.

„Gazanyň öňünden bir suw çykdy: „Suw Hakyň didaryny görendir, men suw bilen habarlaşaýyn“ diýip oňa ýüzlenýär. Göreli, hanym, neneň habarlaşdy. Gazan aýdar:

Çagnam-çagnam gaýalardan çykan suw,
Agaç gämileri oýnadan suw,
Hasan bilen Hüseýiniň hesreti suw,
Bag we bostanly zynaty suw,
Äşe bilen Patmanyň zynaty suw,
Şabaz atlar içdigi suw,
Gyzyl düýeler gelip-geçdigi suw,
Ak goýunlar gelip çöwresinde ýatdygy suw,
Adamyň habaryn bilermiň sen, diýgil maňa,
Gara başym gurban bolsun suw saňa!“

Rowaýat rowaýat bolýar. Şonda-da kirlerimizi ýuwýan suwuň arassalygy, belentden pese akýan pespälligi, guýan gabyň görnüşini alýan hoşgylawlylygy, bir daman ýerine uzak wagtlap damyp dursa daşy iki ýarýan berkligi, içne oklanan zat çümüp gidýän ýumşaklygy, sil bolup akanda gaýalardan daşlary goparýan güýçlüligi, şildiräp akanda mährem sözleşýän ýaly dynjyňy berşi, tolkunlaryndan göterilýän çygyň dertli jana şypa berşi, hapa yslary özüne sorup, howany arassalaýşy, içinde birgiden janly-jandarlaryň ýaşamagy üçin şert bolmagy, ýer ýüzünde adamzady, haýwanaty, ösümlikler dünýäsini gandyryp bilşi… ýaly başarnyk, gymmatlylyk başga nämede bar?

„Suw damjasy — altyn dänesi“ diýip aýdan halkynyň göwün islegini duýup, Beýik Serdarymyz Saparmyrat Türkmenbaşy her ýyl aprel aýynyň birinji ýekşenbesinde suw mynasybetli baýramçylyk geçirmek barada Perman çykardy. Bu baýram diňe bir miraplaryň ýa kärendeçileriň baýramy bolman, mukaddeslikleriň manysyna düşünýän her bir adamyň baýramydyr. Çünki suw hem bir mukaddeslik.