Täsin mekdepler

Türkmen-türk mekdeplerine „täsin mekdepler“ diýýänem bar. Bu mekdeplerde keseden barany haýran edýän zat döwlet mekdeplerinide ene dillerinde düşünmesi kyn bolan sapaklara çagalar iňlisçe, türkçe düşündirilenlerinde-de oňat düşünip durlar. Diňe bir düşünmegem däl, şol sapaklardan Halkara olimpiadalarda ýeňişem gazanýarlar. Munuň nähili ýol bilen gazanylýandygyny düşündirmegini haýyş edemizde, wagtyň hakyky gymmatyna düşünýän, türkmen-türk mekdepleriniň Baş müdiri Ismail Kamit gysgaça şeýle jogap berdi:

— Çaga dil öwretmek onçakly kyn mesele-de däl. Meseläniň kyn tarapy çaga düşünmeýän zadynyň ene dilinde aýdylanyny özi bilmezden isläp durýar. Mysal üçin, adam gyssansa ene dilinde gürlejek bolýar. Edil şonuň ýaly çaga beýnisi hem düşünmesi kyn bolan zady ene dilinde özleşdirjek bolýar. Şu ýerde-de mugallymyň ussatlygy gerek. Ol çagany gyssamazdan, hem mümkin boldugyça sada düşündirse okuwçy ýuwaş-ýuwaşdan sapaklaryny çet ýurt dilinde özleşdirmäge ökdeleýär.

— Türkmen çagasyna mysal üçin, fizikanyň iňlisçe okadylmagynda näme bähbit bar?

— Bu okuwçynyň geljegi üçin gerek. Biziň mekdeplerimizi tamamlan okuwçylar dünýäniň örän abraýly ýokary okuw jaýlarynda okuwlaryny dowam etdirip bilýärler. Ine, şunda-da olara fizikany iňlisçe bilmekleri gerek. Şonuň ýaly-da biziň okuwçylarymyz halkara ýaryşlaryna gatnaşanlarynda isleseler-islemeseler iňlisçe çykyş etmeli bolýarlar. Galyberse-de, iňlis dili dünýäde iň giňden ýaýran dil bolansoň, häzirkizaman täzeliklerini bilip, döwürden galmajak bolsaň, haýsy kärde bolsaňam ilkinji nobatda iňlis dili gerek.

— Okuwyň kynlaşdyrylan şertde, ýagny daşary ýurt dilinde okadylmagy okuwçylara edep bermek meslesine wagt bir goýýarmy?

— Biziň işimiziň, şol sanda her bir mugallym kärdeşimiň işiniň iň jogapkärli ýeri çaga mugallymyndan diňe bilim däl, edep-terbiýe-de almaly. Bilim bermegiň ýollary, usuly dünýä boýunça öwrenilip ýör. Bu ugurda anyk görkezmeler, meýilnamalar bar. Emma edep-terbiýe işini belli bir usula salmak, meýilnama esasynda alyp gitmek kyn bolýar. Çünki her çaga aýrybaşga bir dünýä. Olaryň hersiniň öz dilini tapmaly, bilmeli bolýar. Hakyky mugallymyň bilmeli şol dilleriniň sany okadýan okuwçysynyň sanyna barabar. Onsaň, baş alyp çykaýjak bolsaň, zähmeti kän çekmeli bolýar. Fizikany okadýan mahalyň sen mugallym bolsaň, galan wagtyňda sen çaganyň ene-atasyna öwrülmeli bolýar. Özem nähili ene-ata çagany söýýän, emma lälirgetmeýän, çagadan talap edýän, emma ony özünden ürküzmeýän… Başarsaň ideal ene-ata bolmak gerek. Edep bermäge wagtyň ýetmezçiligi hakynda-ha gürrüňem bolup bilmez.

Beýik Serdarymyzyň Altyn asyrda Altyn nesli kemala getirmek barada öňümizde goýan wezipesini berjaý etmek üçin biz başarnygymyzy artdyrmaga çalyşýarys.Işimiziň netijeliligini ýokarlandyrmaga gönükdirilen, emma heniz doly özleşdirmedik ýerlerimiz bar bolaýmasyn diýip biz mydama gözlegde gezýäris. Edil lukman ýaly mugallyma hem özünden hoşal bolup bilimini artdyrmasyny goýmak bolmaýar. Lukman ynsanyň ömrüniň uzak bolmagy üçin yhlas edýän bolsa, biz — mugallymlar ömrüň netijesiz bolmazlygy, ýele gitmezligi üçin alada etmelidiris.

Bu täsin mekdepleriň Watanymyzda 13-si ýagny, Türkmenbaşyda, Balkanabatda, Maryda, Baýramalyda, Daşoguzda, Köneürgençde, Türkmenabatda, Atamyratda, Tejende, Büzmeýinde we paýtagtymyzda hem üçüsi bar. Olardan paýtagtaymyzdaky mekdepleriň biri Gyzlar mekdebidir. Bu mekdeplerde ogluňyzy ýa-da gyzyňyzy okatmagy niýet etseňiz kabul edişlik baradaky bildirişleri gündelik metbugatdan okap bilip bilersiňiz.

Täsin mekdeplerde okaýan çagalar hem hakyky döwrebap bilimli, özboluşly pikirlenip bilýän ýaşlar bolup ýetişýärler. Muňa göz ýetirmegiňiz üçin türkmen-türk mekdebiniň ýokary klas okuwçylarynyň ýazan düzmelerinden käbirini dykgatyňyza hödürleýäris.

Ömrümde köp zady öwrendim, ýene-de öwrenýän. Ömrümdäki hemme zatlary çöle, ýagny içinde aňňyt-aňňyt gum depelerine meňzetdim. Diňe duran ýerimi we depelerden aşylýan ýerleri görýän. Käwagt bolsa diňe öňümi görýän. Yzyma sereden wagtlarymam bolandyr. Hakyky ömre 13-14 ýaşlarymda başlandyryn. Ondan öňki ömrüm diňe täze dogan suw pyşdylynyň ýumurtgadan çykyp, deňze çenli geçen ýoluna meňzeýär. Men edil şol pyşdyl çagasy ýaly özüm üçin taýynlanan ykbala tarap ylgap barşyma kynçylyklar we ömrüme täsir edip biljek zatlary gördüm. Aslynda, iň esasy zat başlangyç we soňdur. Başlangyjymy „eýdip-beýdip“ başladym, umyt edýärin soňumam gowy bolar. Çagalygymdan söz açsam, men oňa ortadan pes hem o diýen mynasyp bolup bilmedim. Emma men umytly. Çagalygymdan hoşal, we hiç hili şikaýadym ýok.

Dür daşlary emele gelende, tozanjykdan başlanýar. Soň bolsa „dür“ bolýar durberýär. Ine menem, çagalygymy ýatlasam, dür dänejigi ýaly bolmalydym.

Dünýä taryhy üç bölüme bölünip öwrenilýär. Geçmiş, häzirki döwür we geljek. Adam hem dünýä meňzeýär. Onuňam geçmişi, häzirki döwri we geljegi bar. Geçmişim öz gören uzak düýşümdir. Emma ol şeýle bir düýş, men onda erkana. Näçe erkinem bolsam, ýene-de… ýene-de… erkinligimi ulanyp bilmedim. Öňümden bir daş çykanda, başgalaryň täsiriniň ýesiri boldum. Daş ýerine kesekler bilen ulaşdym. Käşkä, şo wagtlar aňymdaky ters pikirleriň täsirinde bolman, meniň göwnümi ynjaldyryp, hakyky erkanalyga ýetirjek güýje sygnan bolsadym. Bu meniň ters pikirler bilen ýola düşenimi aňlatmaýar. O güýje sygnyp el uzatmadygam bolsam maňa uzan gollar bolupdy.

Bu düýşümden men ýaňy oýandym. Saglygym, ýürek urşum we dem alşym kadaly. Maňa el uzadan tarapdan atylan tohumdan gögeren agajyň miwesidirin men. Topragy görüp bilmesemem, töweregimdäki ýapraklary, şahalary we miweleri görýärin. Bu agajy ýürekden söýdüm we ondan üzülmekden gaty gorkýaryn. Geljegim göz öňüne getirerden kyn. Çünki geljegimiň düýşüni heniz görmedim. Geljekden soň bolsa ömrümiň soňy geler.

Muňa garamazdan geljegim hakynda käbir pikirlerim we arzuwlarym bar. Her bir ýaş ýigitde bolşy ýaly, meniňem uniwersitete girmek arzuwym bar. Men uniwersiteti özümi çuňlaşdyrjak mekan ýaly görýärin. Şeýle bir çuňluga çümeýin welin, oýalykda çuňlugym ýaly boýum bolsun. Käteler kakam ýadyma düşüp gynanýan. Şonuň üçinem kaka bolup kakamyň asyl gymmatyna düşünmek isleýärin. Şonuň ýalam meniň söýdügim hem-de meni söýen dostlarymyň bolmagyny arzuw edýärin. Yzyny bolsa düýşümi göremde dowam ederis.

Ýazmyrat Amangeldi
Büzmeýin şäheirndäki türkmen-türk mekdebiniň okuwçysy

Bekmyrat Kuwwat
Büzmeýin şäheirndäki türkmen-türk mekdebiniň okuwçysy

Gurbannazar Hudaýnazarow
„Başkent“ türkmen-türk mekdebiniň okuwçysy.

Ýagmyr Berdimyrat
Büzmeýin şäheirndäki türkmen-türk mekdebiniň okuwçysy

GÜJEŇLEME (reklama) MAZAMLAMA

Türkmen-Türk Mekdepleri

Türkmen-Türk Mekdepleri
BILIM SERGISI
Aşgabat-2000